نام علمی : varanus griseus
نام انگلیسی: desert monitor

نام فارسی: بزمجه بیابانی





مشخصات: در زيرگونه V.g.griseus دم در تمام طول خود در برش عرضي مدور است؛ در زيرگونه V.g.caspius نيمه پيشين دم در برش عرضي كم و بيش مدور در نيمه خلفي باريك و در برش عرضي از دو طرف فشرده و داراي يك تيغه مشخص در سطح فوقاني است. فلسهاي شكمي در 110 تا 125 رديف عرضي از يقه تا كشاله ران.
رنگ آميزي: ناحيه پشتي با 5 تا 8 (معمولا 6) نوار عرضي باريك بعلاوه يك يا دو نوار عرضي پشت گردني؛ در زيرگونه V.g.riseus اين نوارها خاكستري و دم تقريبا تا انتها با 19 تا 28 نوار عرضي تيره؛ در زيرگونه V.g.caspius نوارهاي عرضي روي ناحيه پشت قرمز قهوهاي و دم با 13 تا 19 نوار عرضي تيره، انتهاي دم (معمولا يك سوم انتهايي) در بالغها بدون طرح و در نمونههاي جوان در تمام طول دم داراي نوار.
زيستگاه: نواحي بياباني و نيمه بياباني، زمينهاي ماسهاي با سطوح ناهموار، خاكهاي رسي، در دامنه كوهها، تپهها و دشتها با پوشش گياهي استپي شامل بوتهها، درختها و نيز اطراف زمينهاي كشاورزي و باغها.
عادات و رفتار: در ساعات اوليه روز فعاليت ميكنند؛ از لانههاي زيرزميني پستانداران و ديگر جانوران بعنوان پناهگاه استفاده ميكنند، و يا خودشان لانههايي به طول 500 سانتيمتر و عمق 50 تا 120 سانتيمتر در زمينهاي ماسهاي يا رسي حفر ميكنند؛
تغذيه آنها از پستانداران كوچك، خزندگان، پرندگان، تخم پرندگان و خزندگان، عقربها، حشرات بزرگ، وزغها است. گاهي لاشه خواري نيز ميكنند؛ در جستجوي غذا ممكن است تا چند صد متر از لانهشان دور شوند، و براي شكار حيوانات وارد هر حفرهاي ميشوند و يا زمين را ميكنند؛
در مواقع خطر و مقابل دشمن پاها را سيخ كرده و بدن را بالا نگه ميدارد، بدن و زير گلو را به طور متناوب باد كرده و فشرده ميكند، زبان را دائم بيرون ميآورد و صداي فيس فيس توليد كرده و با ضربات قوي و شلاق مانند دم به اطراف سعي در دور كردن دشمن دارند.
فصل جفتگيري پس از خواب زمستاني و در ماههاي فرودين تا خرداد است؛ در ماههاي خرداد تا مرداد مادهها 10 تا 25 تخم در حفرههايي كه به عمق 70 تا 120 سانتيمتر حفر كردهاند و يا حفرههاي امن ديگر ميگذارند (اغلب در نزديكي لانه بزمجه ماده ميباشد)، روي تخمها را با مواد گياهي و خاكروبه ميپوشانند، و تا چند هفته تحت مراقبت مادر قرار ميگيرند؛ مدت زمان باز شدن تخمها بسته به درجه حرارت محيط، از 130 تا 220 روز متغير است، ولي اغلب در اواخر شهريور تا اواخر آبان تخمها باز ميشوند، معمولا جوانها در همان نقبهاي زيرزميني تا بهار غيرفعال بوده و ميخوابند؛ عمر آنها تا 15 سال گزارش شده است.
پراكندگي جهاني: شمال آفريقا، بيابانهاي آسياي مركزي و جنوب و جنوب غربي آسيا و شمال غربي هند.
اندازه: نوك پوزه تا مخرج 600 ميليمتر دم 900 ميليمتر
ملاحظات: محل نمونه تيپيك از مصر گزارش شده است. اين سوسمار يكي از گستردهترين پراكنشها را در بين تمامي سوسماران داشته و از مراكش تا قزاقستان و غرب چين يافت ميشود؛ بنابر شواهد موجود، زير گونه V.g.griseus در غرب زاگرس V.g.caspius در شرق زاگرس پراكنش دارند، اما مرز دقيق دو زيرگونه هنوز بخوبي مشخص نيست.



منبع: irandeserts.com