سگ های گله (چوپان)، این جانوران زحمتکش

[sara_tokli]

سگ های گله(چوپان)

سگ های گله (چوپان)، این جانوران زحمتکش
بشر از هزاران سال قبل به جانوری دست آموز نیاز داشت که با داشتن توانایی جسمی و سرعت کافی از او در برابر درندگان حفاظت کند. این جانور که بتدریج در طی زمانی طولانی از گرگ ها بوسیله ی پرورش انتخابی نمونه های مناسب پدید آمد سگ است که هنوز برای نگهبانی استفاده می شود. در اینترنت اشاره به سگ آلانت Alaunt شده که اقوام آریایی با خود به آسیا آوردند و این سگ ها احتمالا منشا تمام سگ هایی هستند که واریانت های ماستیف Mastiff به شمار می آیند . بسیاری از نژادهای سگ گله خصوصیاتی دارند که خاص سگ های ماستیف است ( یعنی به ماستیف انگلیسی شبیه هستند ) این ویژگی ها عبارتند از بدن عضلانی و سر درشت با فک پهن و پوزه ای سیاه. ۱-۲-۳-۴-۵ . برخی دیگر ماستیف تبتی را جد همه ی سگ های با ظاهر شبیه ماستیف انگلیسی می دانند.

برخلاف آنچه برخی می پندارند هنوز در بسیاری از فرم های زندگی اجتمایی انسان نقش سگ برجسته و دست نخورده است. دامداران در همه ی کشورها نژادهایی از سگ گله (در اینجا منظور سگ گله سگ های محافظ گله است نه سگ های راهنمای یک گله «Cattle Droving Dogs») دارند که برای منطقه ی زندگی آنها مناسب تر است.۶-۷ در کشور ما به سگ عشایری و سگ گله ی شیرک و گمل – Gamal که هم میهنان کرد به سگ های گله ی درشت اندام اطلاق می کنند – می توان اشاره کرد که هنوز حتی با جستجو در اینترنت نمی توان مطلب کافی در باره ی آن ها پیدا کنیم.

نژادهای معروف سگ های گله دارای خصوصیات مشترک مهمی هستند که در طی هزاران سال در روند پرورش این سگ ها برای کار نگهبانی این سگها مطلوب در نظر گرفته شده است. این ویژگی ها عبارتند از: جسارت – توانایی اقدام بدون نیاز به دخالت انسان – ویژگی ایجاد همبستگی با جانورانی دیگر در شرایطی که از سن کم (معمولا از۷-۸ هفتگی) در کنار آنها قرارگیرند. این سگ ها در اطراف گله جایی را برای نظارت انتخاب می کنند و به ظاهر اکثرا در حال استراحت هستند ولی در صورت خطر بسیار سریع دخالت می کنند و خود را بین جانوران درنده و گله ی دام قرار می دهند و در صورت ادامه ی حضور جانوران مهاجم با آن ها درگیر می شوند. این سگ ها به زندگی در شرایط دشوار عادت دارند. کنترل بهداشت این سگها به دلیل تماس نزدیک آن ها با وحوش برای کنترل بیماری هایی مانند هاری اهمیت دارد.

در روسیه سه نژاد سگ گله وجود دارد که کلاً آنها را Ovcharka می نامند واین سه زیرگروه عبارتند از:

1. قفقازی
   
   

   سگ گله ی آسیای میانه و
2. سگ گله ی جنوب روسیه

(روس ها این سگ ها را Volkodav می نامند یعنی گرگ کش ).
در مناطق دیگر مثل ارمنستان سگ گله مشابه که در آنجا گمپر Gampr خوانده می شود وجود دارد و همینطور در ترکمنستان مشابه همین سگ های آسیای میانه Central Asian ovcharka را به نام آلابای Alabai می نامند. در افغانستان این سگ ها را سگ کوچی می نامند و آنها را به دو جنس شیری (درشت تر برای کوهستان ) و پلنگی (ظریفتر برای دشت ) تقسیم می کنند.

سگ های گله ی ترکیه سه دسته ی عمده هستند (خود نویسندگان ترکیه نامگذاری های مغشوشی ارائه می دهند) که عبارتند از سگ کنگال Kangal و سگ آکباش Akbash و سگ گله ی آناتولی Anatolian Shepherd . لازم به ذکر است که سگ هایی مشابه کنگال در کردستان و آذربایجان ایران وجود دارند و ممکن است قدمت استفاده از این سگ ها در ایران بسیار بیشتر از ترکیه باشد.

سگ های گله ی ایران به درستی بررسی نشده اند و بطور عام می توان از سگ گله ی سراب و سگ های گله در کردستان که هم میهنان کرد آن ها را گمل Gamal می نامند یاد کرد و همینطور از سگ های موسوم به شیرک که تنها بطور گذرا در اینترنت به اسم آن ها اشاره شده است.۶

در مورد سگ های مازندرانی هم اشاره ی گذرا در اینترنت وجود دارد که بسیار کم است. می توان از سگ عشایری و سگ تالش هم یاد کرد که به دلیل فقدان بررسی علمی فعلا جز ذکر نام چیزی در باره ی آن ها در دست نیست.

در مجارستان دو نژاد کوواژ Kuvasz و Komondor معروف هستند. در فرانسه سگ های گله ی گریت پیرنی Great Pyrenee معروف هستند ودر ایتالیا سگ گله ی ماره مارMaremmar.5-13
مشابه همین سگ ها در قلمرو یوگوسلاوی سابق به نام شارپلانیناک وجود دارد.

استفاده از این سگ ها در آفریقا باعث کمتر شدن حمله ی درندگان در حال انقراض مثل یوزپلنگ به دام ها شده و تمایل دامداران نیز برای کشتن این جانوران درحال انقراض کم میشود و این یعنی منفعت دوسویه. در آمریکا حدودا از دهه ی ۷۰ است که بررسی مفید بودن این سگ ها برای کاهش اتلاف دام ها به وسیله ی درندگان انجام شده و استفاده از نژادهایی مثل سگ گله ی آناتولی و گریت پیرنی و ماره مار رواج دارد. آنها میزان خسارات ناشی از اتلاف دام به وسیله ی درندگان را مشخص کرده و با بررسی هزینه نگهداری سگ گله و خسارات به این نتیجه رسیدند که استفاده از این سگ ها مفید و به صرفه است .

صرفنظر از همه ی ابهامات در مورد سگ های گله ی ایران می باید به این اشاره کرد که این جانوران زحمتکش که خط مقدم تماس سیستم دامداری با دنیای وحش هستند می بایست بررسی علمی شده و تحت پوشش خدمات دامپزشکی دقیق قرار گیرند زیرا این کار به کنترل هرچه بهتر بیماری هایی مانند هاری می انجامد ما باید کاربررسی و اصلاح نژاد سگ های بومی را آغاز کنیم.

از : دکترعلی حیدری معاف

[*woa*]

Cattle Droving Dogs این نکته خیلی مهمه . بسیار ممنون از دکتر حیدری که این موضوع را متذکر شدند . ما عملا در کشورمان سگ راهنمای گله نداریم .

[sohrab]

خيلي جالب و مفيد بود.

[toooo]

من بابا بزرگم گله داره و 6 تا سگ نژاد خالص سرابی داره که دوستش از زنجان اورده چون اونجا یه مزرعه پرورش سگ سرابیه