زبان بدن گربه
دکتر حسام حیدری
چشم*ها، گوش*ها و حركات دم
پيشينيان وحشي سگ*ها شكارچياني اجتماعي بودند كه براي هماهنگ شدن به روش های ارتباطی و زباني توسعه يافته نياز داشتند. درحاليكه اجداد وحشي گربه*ها شكارگراني منزوي بودند كه به ندرت با همنوعان*شان برخورد داشتند. اين بدين معناست كه گربه ها به اندازه سگ ها به سيستم ارتباطي پيچيده* و مجهز به پيام*ها و ظرايف بسيار نياز ندارند. برای یک گربه در هنگام مواجهه با گربه*هاي ديگر، آنچه مهم است فهم پيام*هاي آن*هاست و نكته*ي با ارزش براي آدمي تفسير درست اين علايم* می باشد.
گرچه گربه*ها براي ايجاد ارتباط صداهاي بسياري توليد مي*كنند ولي زبان بدن آن*ها حامل اطلاعات پيچيده* تري ا*ست. عمدتن علائمی که گربه*ها تولید می کنند اختياري نيست بلكه به دلیل تاثيرات فيزيكي است كه نتيجه*ي بيان حالات رواني*اي همچون آرامش، اخطار، دوستي، بردباري، ترس، نگراني، دفاع يا تهاجم ا*ند. به زبان ساده، بخش عمده*اي از اين زبان نتيجه*ي پاسخ سيستم عصبي آن*ها به تغييرات محيطي و فرستادن پيام براي تعويض رفتار و حالت بدني ا*ست. پس در گربه ها بسياري از پیام های بدن جهاني ا*ست و به تاريخچه*ي خود گربه، تمرين و يادگيري مرتبط نمی باشد.
در گربه ها بيشترين پیام های قابل تفسير و روشن بوسيله*ي گوش*ها و دم داده مي*شوند. هرچند توجه به حالات چشم*ها و بدن اطلاعات بيشتري راجع*به هيجان و اضطراب حيوان در اختيار ما قرار مي*دهد.
تصویر 1
بالا سمت چپ: حالت آرامش
بالا سمت راست: حالت گوش به زنگ
پایین سمت چپ: حالت ترس
پایین سمت راست: حالت خشونت
وضعیت چشم ها
• چشمان نيمه*باز نشان دهنده اعتماد و آرامش ا*ند.
• چشمان گشاد شده نشان دهنده تغيير حالت از آرامش به حالت اخطار اند.
• چشمان خيره نمايانگر تهديد اند(اين مورد در مورد سگ نيز صادق* است)
• باز و بسته *كردن هر دو چشم نشانه* دهنده بازگشت به حالت آرامش از وضعيت تهديد ا*ست.
• مردمك چشم گربه گوياي تحريك*شدگي آن است به نحوی که هرچه حیوان بیشتر تحریک شود مردمك نيز بزرگ تر و گشادتر مي*شود كه در این حالت احتمال واکنش و حركت گربه را بيشتر است.
وضعیت گوش ها
بدليل افراشتگی گوش های گربه در هنگام استراحت، تغيير در حالت آن*ها به راحتي ديده مي*شود كه اين امر پيام*هاي کارآمدی را در خصوص نوسان حالات رفتاري گربه ها فراهم می آورد. گربه*ها در گوش خود عضلات متعددی دارند كه حركت این عضو را در جهت های گوناگونی ممكن مي*سازند.
• گربه*ي آرام و دقيق گوش*هايي رو به بالا دارد.
• اگر چيزي توجه گربه را به خود جلب كند، گوش*هايش را به سمت مورد نظر متمایل مي*كند.
• گربه*ي هراسان گوش*ها را روي سر مي*خاباند.
• اولين نشانه*ي افزايش تنش در گربه هنگامي*ست كه گوش*ها را به سرعت به حالت بال هواپيما در مي*آورد.
تصویر 2
• گوش*هاي گربه*ي مهاجم به گونه*اي مي*چرخند كه پشت گوش*ها قابل ديد مي*شود. در برخي از گونه*هاي وحشي و بزرگ*تر خانواده*ي گربه* سانان، قسمت پشتي گوش*ها با الگوهاي خاصي مشخص*ند كه هر گونه چرخشي را نمايان*تر مي*كنند و به ديگران مي*فهمانند كه آن*ها ناراحت*ند. بعضي از گربه*های وحشي در انتهاي گوش*ها منگوله*هايي دارند كه باعث ديده شدن تغيير حالت و چرخش گوش*ها حتا از فاصله*هاي دور مي*شوند.
تصویر 3
بالا چپ: حالت دوستانه
بالا راست: حالت تهاجمی
پایین چپ: حالت دفاعی
پایین راست: حالت ترس
وضعیت دم
وضعیت دم* بهمراه حالات بدني، بخش ساده*ي ديگري از زبان بدن گربه*ها* محسوب می شود. گرچه هم سگ*ها و هم *گربه*ها دم را تكان مي*دهند اما معاني در آنها متضادند.
در مورد سگ*ها جنباندن زياد دم علامتي مبني بر دعوت ديگري براي نزديك شدن و دوستي ا*ست اما در مورد گربه ها تاباندن دم جهت دور کردن دیگران به کار می رود و به نوعي نشان دهنده تنش رفتاري ا*ست. حركت زياد دم كه ممكن است با افزايش سرعت و قوس و ضربه زدن به زمين همراه شود نشاني واضح از تهاجم در گربه ا*ست.
تصویر 4
حالت های دم:
افراشته نگه داشتن دم: هنگامي كه يك گربه دمش را بالا نگه مي*دارد يا به سمت پشت خم مي*كند و حالت صاف و پف كرده به آن مي*دهد شما شاهد يكي از دوستانه*ترين حالات رفتاري هستيد بويژه زماني كه گربه سرش را بالا نگه*مي*دارد. دم افراشته براي ديگر گربه*ها نیز یک علامت محسوب می شود چرا كه گربه*ها اطراف مقعدشان غددي براي ترشح رايحه*ي خاصي دارند كه بواسطه*ي فرومون موجود در آن خود را معرفي مي*كنند. در نتيجه دم افراشته بيشتر شبيه به ارائه*ي كارت شناسايي*ست.
تصویر 5
صاف نگه*داشتن دم: اين حالت نيز مانند تغيير قطر مردمك علامت تحريك و هيجان*ست. هنگامي كه دم صاف ولي به سمت پايين نگه*داشته مي*شود نشان از تهاجم* است خصوصن وقتي گربه در صدد حمله به چيزي*ست يا آزرده شده و يا در كشمكش با گربه*ي ديگري*ست. اگر همين حالت نگه داري دم حفظ شود و نوك دم خميده باشد بيانگر وضعيت دفاعی گربه مي*باشد. اگر گربه بيشتر بترسد و دم را بالاتر بگيرد تا جايي كه كاملن عمودي بايستد اصطلاح "Halloween cat" بكار مي*رود.ارتفاع نگه*داري دم افراشته درجه*ي ترس و نگراني گربه را نشان مي*دهد. گرچه وسعت ارتباطي گربه*ها محدود است ولي همين حالات نشان دهنده احساسات و تمايلات آن*هاست.