مسمویت با گیاه دیفن باخیا در حیوانات



دیفن باخیا ( Dieffenbachia ) گیاهی است از خانواده آراسه ( Araceae) که دارای گونه های زیادی می باشد و در زبان فارسی سمبرگ نیز گفته می شود. نام رایج این گیاه در زبان انگلیسی Dumb cane می باشدو به معنی (( عصای لالی )) بوده و علت این این نامگذاری عوارض ناشی از تماس این گیاه با مخاط دهان در هنگام جویده شدن می باشد که به دلیل تورم ایجاد شده باعث عدم توانایی در تکلم و به اصطلاح لالی می گردد.
این گیاه همیشه سبز ، بومی آمریکای جنوبی بوده و به دلیل برگ های زیبایش کاشته می شود و برای منازل و محیط های با درجه حرارت متعادل و ثابت، گیاهی مناسب محسوب می شود گونه هایی از این گیاه زیبا می توانند تا ارتفاع 2.5 متر رشد کنند و به طور معمول دارای برگ های بیضی شکل بزرگ با نوک تیز می باشند که در کنار برگ های آن لکه های کرم رنگ بزرگی نقش بسته اند.

سمی بودن این گیاه یا بهتر بگوییم این خانواده از گیاهان به علت وجود ماده ای نامحلول به نام اگزالات کلسیم می باشد که برای اکثر گونه های حیوانی و حتی انسان سمی می باشد . تجمع این ماده سمی در قسمت های مختلف گیاه یکسان نبوده و ساقه اصلی گیاه بیشترین مقدار این ماده را در خود جای داده اند. اگزالات کلسیم که از اضافه شدن کلسیم به اسید اگزالیک به وجو می آید ، ماده ای نامحلول و کریستالی بوده و ذرات سوزنی شکلی را تشکیل می دهد و همین شکل فیزیکی باعث می گردد تا در هنگام جویده شدن توسط یک توله سگ یا بچه گربه و حتی کودک انسان جراحات کوچک ولی در عین حال آزاد دهنده ای به مخاط دهان وارد آید.
تماس این ماده با پوست موجب واکنش های التهابی جلدی شده و در چشم نیز باعث نوعی زخم در قرنیه می گردد. گفته می شود این ماده نامحلول به علت داشتن کلسیم نا محلول می تواند به عنوان هسته سنگ های ادراری باعث ایجاد سنگ کلیه یا سنگ مثانه و انسداد مجاری ادراری شود.
مهم ترین خطری که این ماده می تواند ایجاد کند واکنش های التهابی است که در مخاط دهان و حلق ایجاد می شود. این ماده باعث می شود که یک روند التهابی در دهان و ابتدای مجرای تنفسی ایجاد شود که بسته به مقدار گیاه خورده شده توسط حیوان شدت این مسمومیت نیز متفاوت خواهد بود. از آن جایی که این واکنش های التهابی باعث انسداد حلق و نای می شوند در پاره ای از موارد به دلیل مسمومیت شدید و عدم توجه صاحب حیوان متاسفانه باعث خفگی و مرگ حیوان شده اند.




علائم بالینی :
زبان و مخاط شما در تماس با اگزالات کلسیم موجود در گیاه دیفن باخیا متورم و قرمز می شود. لب ها نیز متورم و پر خون به نظر می رسند و گاهی در گوشه های دهان ترک هایی دیده می شوند. این التهاب تا دستگاه گوارش نیز کشیده می شود و باعث بروز تورم معده ( گاستریت ) شده و حیوان مسموم دچار اسهال و استفراغ می شود.
از دیگر علائم بالینی در این مسمومیت می توان به بی حالی و گاه عدم تحرک حیوان ، ریزش شدید بزاق ، درد شدید ناحیه ی شکم در هنگام ملامسه ، صدای خرخر ناشی از انسداد حلق و حنجره اشاره کرد.
دوره ی درمان در این مسمومیت گاه طولانی بوده و به یک هفته نیز می رسد که در این مدت حیوان کاملا نیاز به مراقبت های ویژه دارد.
باید توجه داشت که این مسمومیت باعث مرگ نمی گردد و در اکثر موارد علت مرگ حیوان خفگی ناشی از انسداد مجرای تنفسی است که علت آن همان التهاب در ناحیه ی حلق حیوان است.

اقدامات لازم برای نجات جان حیوان :
در برخورد با حیوانی که دچار مسمومیت با گیاه دیفن باخیا شده است اقدام اول شست و شوی ناحیه ی دهان می باشد تا در صورت باقی ماندن تکه های گیاه این ناحیه کاملا تمیز شود. گفته می شود که شیر باعث می گردد که لایه های کلسیم رسوب کرده بر روی مخاط دهان حیوان مسموم از بین برود و از شست و شوی با آب کارآمد تر است.
اقدام بعد رفع انساداد تنفسی ایجاد شده در ناحیه ی حلق حیوان است که با قرار دادن یک لوله تنفسی ( لوله تراکه آ ) از راه دهان صورت می گیرد. اگر حیوان در وضعیت وخیم و نابهنجاری از لحاظ تنفسی به سر می برد اولین اقدام باید کارگذاری لوله ی تنفسی باشد.
پس از آن که اعمال لازم جهت ایجاد سهولت در تنفس حیوان صورت گرفت اقدام به مایع درمانی می گردد که معمولا از یک مایع ایزو تونیک ( رینگر لاکتات یا نرمال سالین 9/0 % ) استفاده شود.
باید توجه شود که اگر قرار است برای حیوان داروهای آرامبخش یا بیهوشی استفاده شود ( مثلا درآندوسکپی از معده ) قبل از استفاده از این داروها لوله تنفس کار گذاشته شود زیرا این داروها خود باعث شل شدگی عضلات ناحیه حلق و حنجره شده که عامل تشدید انسداد هستند و برای رفع التهاب می توان از داروهای ضد التهاب کورتیکواستروئیدی استفاده کرد.
با توجه به این که گیاه دیفن باخیا در جهان مورد استقبال عموم مردم است و در بسیاری از منازل یافت می شود مراقبت از حیوانات خانگی و نیز کودکان که امکان دسترسی به این گیاه را دارند امری ضروری می باشد و در صورت مشاهده علائم مسمومیت باید در کمترین زمان ممکن اقدامات لازم صورت گیرد.



اگر سگ یا گربه ی شما علاقه مند به جویدن گیاهان منزل است این امر می تواند بسیار خطرناک باشد و برای پیشگیری از خطر بهتر است که با دامپزشک مشورت کنید. توجه داشته باشید که جویدن اشیا و برگ گیاهان در سگ ها و گربه ها می تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که کمبود مواد معدنی یکی از این دلایل است و با توجه به غذایی که به حیوان داده می شود باید بررسی شود.
عامل دیگر در مشاهده این رفتار به دلیل خارش ایجاد شده در لثه به دنبال رشد دندان های شیری در توله سگ ها و بچه گربه ها می باشد که در پاره ای از موارد پس از سن بلوغ و کامل شدن دندان ها نیز این عادت ادامه می یابد.

چند راه ساده برای رفع این مشکل :
1. در اختیار قرار دادن اسباب بازی های مناسب برای گاز گرفتن
2. اسپری کردن موادی مانند فلفل یا آب لیموی رقیق شده بر روی برگ های گیاه که البته برای گربه ها کاراتر است.
3. استفاده از اسپر های تجاری ساخته شده.


نویسنده: دکتر علی محمد عقیلی