زندگی روی زمین در آب آغاز شد و زندگی همواره به آب وابسته بوده است. با آب، زندگی شکوفا میشود؛ بیابانها به باغ، جنگل تنومند یا کلانشهرهای پر رونق مانند تل آویو و یا لسآنجلس تبدیل میشوند. بدون آب، ما میمیریم.
با این حال چون این منبع ارزشمند در دسترس ما است، بسیاری از ما آن را کم اهمیت فرض میکنیم. متاسفانه ما با سرعت زیاد در حال نزدیک شدن به نقطهای هستیم که مجبور شویم ارزش این گنج طبیعی را به شیوه ای بسیار سخت درک کنیم. منابع آب قابل مصرف ما به گونه هشدار دهندهای در حال ناپدید شدن هستند.
در سال ۲۰۰۰، کمیسیون جهانی آب پیشبینی کرد که افزایش مصرف آب در آینده در پی افزایش جمعیت باعث «تحمیل فشار غیر قابل تحمل به محیط زیست خواهد شد که این فشار نه تنها باعث از بین رفتن تنوع زیستی می شود بلکه باعث دور باطل فشار به اکوسیستمی خواهد شد طولی که اکوسیستم دیگر نمیتواند خدمات ضرروی برای گیاهان و انسانها را تامین کند.»
امروز به هر کجا که نگاه کنید، به ویژه در غرب آمریکا، مردم در حال ذخیره و صرفه جویی آب هستند. شما مردمی را میبینید که کمتر خودروشان را میشویند؛ از سردوشیها و همچنین توالت و شیرهای کممصرف استفاده میکنند؛ از منظره سازی های مقاوم در برابر خشکسالی هستند استفاده میکنند. همچنین افراد هشیار هنگام مسواک زدن و یا تراشیدن ریش خود، شیر آب را باز نمیگذارند مگر زمانی که بخواهند مسواک، دهان، تیغ و یا صورت خود را بشویند.
این اقدامات محتاطانه موثر است اما مجموع همه این اقدامات در زمینه صرفهجویی آب به اندازه پیروی از یک غذایی گیاهی، موثر نیست.
آنچه که میدانیم
آب مورد نیاز برای تولید یک کیلو گوشت گوساله آمریکایی به گفته اتحادیه ملی تولید کنندگان گوشت گوساله: ۴۴۰۰ لیتر
آب مورد نیاز برای تولید یک کیلو گوشت گوساله آمریکایی به گفته دکتر جرج بورگ استروم، رئیس بخش علوم غذا و تغذیه انسانی در کالج کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه میشیگان: ۲۵۰۹۰ لیتر
آب مورد نیاز برای تولید یک کیلو گوشت گوساله کالیفرنیایی به گفته بنیاد آموزش آب: ۲۴۷۰۰ لیتر
آب مورد نیاز برای تولید یک کیلو غذا در کالیفرنیا به گفته متخصصان خاک و آب بخش کشاورزی دانشگاه کالیفرنیا که با مشاوران دامپروری ها همکاری میکنند:
یک کیلو کلم: ۲۳۱ لیتر
یک کیلو گوجه فرنگی: ۲۳۱ لیتر
یک کیلو سیب زمینی: ۲۴۱ لیتر
یک کیلو گندم: ۲۵۱ لیتر
یک کیلو هویج: ۳۳۱ لیتر
یک کیلو سیب: ۴۹۱ لیتر
یک کیلو گوشت مرغ: ۸۱۷۰ لیتر
یک کیلو گوشت خوک: ۱۶۳۰۰ لیتر
یک کیلو گوشت گاو: ۵۳۲۰۰ لیتر
این طور هم میشود به قضیه نگاه کرد: فرض کنیم که شما هر روز دوش میگیرید. فرض کنیم که هر دوش گرفتن شما به طور متوسط ۷ دقیقه به طول بینجامد. در این صورت شما هر هفته در مجموع ۴۹ دقیقه دوش خواهید گرفت. برای اینکه محاسبه آسان شود این عدد را گرد و تبدیل به ۵۰ دقیقه میکنیم.
حال فرض کنیم که شدت جریان آب در سر دوشی شما، ۹ لیتر در هر دقیقه باشد. ۹ لیتر در هر دقیقه و ۵۰ دقیقه در هر هفته به این معنی است که شما هر هفته ۴۵۰ لیتر آب برای دوش گرفتن مصرف می کنید.
این عدد را در ۵۲ هفته در سال ضرب کنید. میبینید که در سال ۲۳۴۰۰ لیتر آب برای دوش گرفتن استفاده میکنید.
هنگامی که این عدد را با میزان آب لازم برای تولید یک کیلو گوشت گاو کالیفرنیایی (۲۴۷۰۰ لیتر) که توسط بنیاد آموزش آب محاسبه شده مقایسه میکنید متوجه یک نکته عجیب میشوید. امروزه در کالیفرنیا اگر شما یک کیلو گوشت نخورید معادل بیش از شش ماه دوش نگرفتن، در مصرف آب صرفهجویی خواهید کرد. همچنین با استفاده از آمار و ارقام متخصصان خاک و آب در بخش کشاورزی دانشگاه کالیفرنیا متوجه میشوید که نخوردن یک کیلو گوشت گاو کالیفرنیایی به اندازه یک سال دوش نگرفتن شما، در مصرف آب صرفهجویی می کند.
«در کالیفرنیا، بیشترین مصرف کننده آب، شهر لسآنجلس نیست. همچنین صنایع نفت، مواد شیمیایی و دفاعی هم نیستند. مزارع انگور و گوجه فرنگی هم نیستند. بلکه بیشترین مصرف کننده آب، علوفه ای هستند که در مناطقی تقریبا بیابانی برای تغذیه گاوها، کشت میشوند.... علت بحران آب در غرب آمریکا- و بسیاری از مشکلات زیست محیطی پیامد آن - را میتوان در یک کلمه خلاصه کرد: دام»( مارک ریسنر، نویسنده کتاب صحرای کادیلاک)
گوشتی که در نقاط مختلف کشور تولید میشود به مقادیر متفاوتی از آب نیاز دارد. گوشتی که جنوب شرق تولید میشود به آب کمتری نیاز دارد تا گوشتی که در سایر مناطق تولید میشود؛ چرا که به دلیل بارندگی بیشتر در فصل رشد گیاهان در جنوب شرق، نیاز به آبیاری چندانی نیست. از سوی دیگر، گوشت آریزونا و کلورادو حتی به آب بیشتری نسبت به کالیفرنیا نیاز دارند.
دلیل اینکه تولید یک کیلو گوشت گاو نسبت به یک کیلو گوشت خوک یا مرغ به آب بیشتری نیاز دارد این است که صنایع خوک و ماکیان در آمریکا بیشتر در مناطقی متمرکز هستند که مزارع غلات به آبیاری نیاز ندارند و اگر هم نیاز داشته باشند، این نیاز بسیار اندک است. همچنین میزان بهرهوری خوكها و مرغها در تبدیل خوراک به گوشت، بیشتر از گاوها است.
البته، گاوداران تاکید میکنند که تولید گوشت، آب زیادی را مصرف نمیکند. اما بسیار مهم است که ما مصرف آب را دستکم نگیریم همانگونه که دست کم نگرفتن مقدار بنزین مورد نیاز برای رسیدن به مقصد آن هم در شرایطی که در مسیر، امکان سوختگیری وجود ندارد، اهمیت دارد.
در هر دو حالت، کاستیها تا لحظات آخر خود را نشان نمیدهند. شما نمیتوانید به پمپاژ کردن آبها از داخل چاهها و یا سفرههای آب زیرزمینی به صورت ناپدار ادامه بدهید تا اینکه آب این منابع به پایان برسد. این کار دقیقا مانند رانندگی کردن با یک خودروی بدون درجه نشانگر بنزین است. شما پدال گاز را فشار میدهید و ماشین سرعت میگیرد و شما نتیجه میگیرید که بنزین کافی دارید اما ناگهان بنزین به پایان میرسد. اما حتی دستکم نگرفتن مصرف آب مهمتر است. برای نفت، جایگزینهایی مانند هیدروژن، انرژی خورشیدی و بادی و سایر منابع انرژی وجود دارد اما برای آب، جایگزینی وجود ندارد. اگر آب به اتمام برسد، ما نمیتوانیم غذا تولید کنیم و یا عملیات حیانی زندگی را حفظ کنیم.
« تقریبا نیمی از آب مصرف شده در این کشور برای پرورش دامها و به ویژه گاوها استفاده میشود.» (آدوبن ۱۹۹۹)
حرکت با باک خالی
میلیونها سال طول کشید تا اینکه طبیعت، سفره آبی بزرگ اوگالالا را که از جنوب داکوتا تا تگزاس امتداد دارد بوجود بیاورد. این بزرگترین سفر آب زیرمینی جهان است و زیر برخی از حاصلخیز ترین زمینهای کشاورزی جهان که کمربند غله آمریکایی نام دارد واقع است. یکی از دلایلی که آمریکا با فاصله، بزرگترین تولید کننده سرانه غله در جهان و یکی از بزرگترین عرضه کنندگان غذا در جهان است، همین سفره آب زیرزمینی است.
«امواج کهربایی غله» معروف، به حدی توسط این سفره آب زیرزمینی آبیاری میشوند که تقریبا یک سوم آبی که برای آبیاری در آمریکا استفاده میشود از همین اوگالالا تامین میشود. اوگالالا یک سفره آب زیرزمینی فسیلی است؛ یعنی آب موجود در آن حاصل از آب شدن توده یخهای آخرین عصر یخبندان است. این سفره مانند رودخانه و یا مخزن نیست که با آب باران پر شود. به همین دلیل اگر آب این سفره تمام شود، دیگر حیات آن به پایان رسیده است.
پنجاه سال قبل، سفره بزرگ آب زیرزمینی اوگالالای تقریباً دست نخورده بود چون میزان آب استخراج شده از آن، لطمهای به کلیت سفره وارد نمی کرد. اما با ظهور دامپروری صنعتی و مراکز پرورش گاوهای گوشتی، میزان آب استخراج شده از اوگالالا به شدت افزایش یافت. در حال حاضر بیش از ۱۳۴ میلیارد مترمکعب آب هر سال از این سفره آب زیرزمینی برداشت میشود که بیشتر آن برای تولید گوشت گاو مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین هر سال میزان آب برداشت شده از سفره آب زیرزمینی اوگالالا برای تولید گوشت گاو بسیار بیشتر از مجموع آب برداشت شده برای پرورش میوه و سبزیجات در کل کشور است. کمربند غلات آمریکا که اغلب «سبد نان جهان» نامیده میشود، در واقع بیشتری برای غذای دام ها دامپروری غله تولید میکند تا نان برای انسانها.
به همین دلیل سطح آب اوگالالا با شتاب در حال افت است و برخی از چاههای آن خشک شده است. در شمال غرب تگزاس، در اواسط دهه ۱۹۹۰، یک چهارم سهم این ایالت از سفره آب زیرزمینی، خالی شده بود. در آن زمان، بیش از یک سوم از زمینهای تگزاس که در دهه ۱۹۷۰ آبیاری میشدند،آب خود را از دست داده بودند و خشک شده بودند و دیگر امکان تولید غذا از این زمینها وجود نداشت. بدون آب، این زمینها که روزی مزارعی حاصلخیز بوند برای همیشه تبدیل به صحرا خواهند شد.
اگر ما با همین روند، آب از اوگالالا آب استخراج کنیم، در آیندهای نزدیک بیشتر چاههای کانزاس، نبرسکا، اکلاهما،کلورادو و نیومکزیکو خشک خواهند شد و تنها بخشهایی از این ایالتها قابل زندگی برای انسانها خواهند بود. این سناریو شاید شبیه داستان علمی تخیلی بد به نظر بیاید اما بسیاری از کارشناسان مطرح محیط زیست، سرنوشتی مشابه را پیشبینی کردهاند. اد آیرس سردبیر دیدهبان جهانی میگوید که تبعات آن شدید خواهد بود:
«آمریکا بیشتر و یا حتی تمام مازاد تولید غلات خود را از دست خواهد داد. در چنین شرایطی این کشور توان خود .... برای تامین امنیت برای جمعیت خود را از دست خواهد داد....»
اما این روند تنها محدود به اوگالالا نمیشود بلکه در سراسر جهان صادق است. سفرههای آب زیرزمینی منابعی تمام شونده هستند که ما این منابع آب شرب را از گذشتگان خود به ارث بردهایم و برای سیر کردن شکم خود به آنها وابستهایم اما با سرعت هشدار دهندهای در حال از بین رفتن هستند.
« تنها در نیم قرن اخیر ما به توانایی استفاده از پمپهای برقی و دیزلی برای استخراج آب از سفرههای آب زیرزمینی دست یافتیم و طی چند دهه این منابع آبی را تهی خواهیم کرد... اختصاص آب به پرورش گاو، خوک و مرغ به جای پرورش گیاهان باعث شده تا میلیونها چاه در سراسر جهان رو خشکی روند. هند، چین، آفریقای شمالی و آمریکا همگی با کسری آب شیرین مواجه هستند یعنی به اندازهای آب از سفرههای آب زیرزمینی استخراج میکنند که امکان آن با جایگزینی آب باران وجود ندارد.»(مجله تایم ۱۹۹۹)
با این حال، اتحادیه ملی تولید کنندگان گوشت گاو ، نظر منحصر به خود را دارد. به گفته این اتحادیه:
« آب استفاده شده در فرایند تولید گوشت گاو، هدر نمیرود. این آب به عنوان بخشی از چرخه هیدرولوژیکی طبیعت، بازیافت میشود... به عنوان مثال، بیشتر آبی که با آن گندمزارها آبیاری میشوند بخار شده و یا در زمین فرو میرود و به شکل باران و یا نهر، در منطقهای دیگری از چرخه هیدرولوژیکی نمایان میشود. یک هکتار ذرت که برای خوراک گاو پرورش داده میشود ۱۸ هزار گالن آب در طی ۲۴ ساعت به چرخه هیدولوژیکی باز میگرداند.»
البته بستگی دارد که معنی مورد نظر شما از «باز گرداندن» آب چه باشد. آبی که در پرورش گوشت گاو استفاده میشود در چرخه هیدرولوژیکی سیاره باقی میماند اما بیشتر آن برای مصرف انسان غیر قابل استفاده میشود. آب از یک سفره آب زیرزمینی ( یا هرجای دیگری که قابل دسترسی برای مصرف انسان است) برداشته شده و برای آبیاری زمین استفاده میشود. این آب در نهایت بخار می شود و بیشتر آن به شکل باران به اقیانوسها می ریزد( ۷۱ درصد از سطح زمین را اقیانوس پوشانده است) و یا به جای دیگر میرود که دیگر قابل دسترسی انسان نیست. علاوه بر این، آبی که از مزارع به داخل راههای آبی میریزد منجر به فرسایش خاک و همچنین آلودگی رودخانهها و نهرها میشود و به همین دلیل آب پایینرود، غیر قابل استفاده میشود. البته اگر زمین کشاورزی مورد نظر آغشته به کودهای مصنوعی و آفتکشها باشد، وضعیت بدتر میشود. چیزی که در تولید غلات آمریکا بی نهایت رایج است.
بیش از ۹۷ درصد آب موجود در چرخه هیدرولوژیکی این سیاره، شور است. آب شور برای موجودات خشکی زی سمی است چون آنها برای ادامه زندگی به آب شیرین نیاز دارند. آبی که به اندازه کافی عاری از نمک و قابل آشامیدن باشد، بیشتر در یخچالها و لایههای یخی و در اعماق زمین وجود دارد که دسترسی به آن دشوار است. تنها حدود 0.0001 درصد از آب شیرین به راحتی قابل استحصال است. به همین دلیل صرفه جویی در مصرف آب اهمیت حیاتی دارد.
« آبی که برای تولید ۵۰۰ کیلو گوشت گاو استفاده میشود برای شناور کردن یک ناوشکن کافی است.»(نیوزویک)
یک تغییر فرهنگی به سوی غذایی گیاهی، موجب سد کردن راهآبی میشود که بیشتر ما به هدر می دهیم. این تغییر فرهنگی، ما را قادر خواهد ساخت تا از ارزشمندترین منبع طبیعی حفاظت کنیم. همچنین باعث خواهد شد که بچههای ما به اندازه کافی آب برای نوشیدن، پخت و پز، بهداشت و پرورش مواد غذایی داشته باشند.
اگر ما واقعا علاقهمند هستیم که برای بچهها و نوههای خود یک جهان قابل زیست باقی بگذاریم، آنگاه باید از خود سوال کنیم که قدرت ما در کجا نهفته است و کجا میتوانیم به صورت موثر از آن استفاده کنیم. هیچ تک اقدام دیگری به اندازه پیروی از یک غذایی گیاهی، برای صرفه جویی در مصرف آب، موثر نیست.
منبع:گروه خورشید
منبع:کتاب «انقلاب غذایی» (Food Revolution)
نوشته جان رابینز