قدم هایی در مطالعه دوزیستان

[RAMIN]

آن شاخه از جانور شناسی که با دوزیستان سرو کار دارد،علم دوزیست شناسی نام دارد و شاخه ای که با خزندگان سر و کار دارد علم خزنده شناسی نامیده می شود. در حقیقت ، مطالعه ی توام دو رده ی دوزیستان و خزندگان خوانده می شود که مترادف با اصطلاحات می باشد . متاسفانه بیشتر مبتدیان هنوز خزندگان را با دوزیستان به خصوص سوسمار ها را با سمندر ها اشتباه می کنند.

ابتدا باید ، فرق اولیه و بسیار مهمی را که بین مفاهیم محدوه و زیستگاه وجود دارد به خاطر سپرد . اصطلاح اول دارای مفهوم جغرافیایی است که توسط یک گونه اشغال شده است و زیستگاه تجمعی از شرایط طبیعی مورد نیاز برای بقای یک گونه می باشد . گونه در داخل محدوده ی خود فقط در زیستگاه های مناسب زندگی می کند . بدین ترتیب محدوده ی قورباغه ی مردابی از الجزایر و شبه جزیره ی سیبری تا تمام آسیای مرکزی امتداد دارد ، اما در داخل این محدوده در همه جا وجود ندارد و فقط در بعضی از آن ها یافت می شود.

تئوری اخیر در مورد تغییر پذیری معنی و مقصوذی را برای خصوصیات تاکسونومیکی ( مربوط به رده بندی ) ارائه می کند که با تئوری های قبلی که توسط جانور شناسان گذشته ارائه شده شده اختلاف دارد : تمام خصوصیات در مقیاس کم یا زیاد و حتی ثابت ترین آن ها تغییر می کند ، با مطالعه ی تعداد زیادی از نمونه ها معلوم شده است که در جانوران محدوده ای از تغییرات وجود دارد. تئوری آماری نشان می دهد که نقطه ای وجود دارد که در اطراف این نقطه وجود حد از نظر علمی بی معنی است ، ولی این کار احتاج به تعداد بسیار زیادی از گونه ها دارد که مورد مطالعه قرار گیرند و این روش عملا به ندرت انجام گرفته است . یه همین خاطر برای تشخیص نهایی ، بیش از یک نمونه صید شده و غالبا متوسط صفات گونه ها معیار تشخیص قرار می گیرند.

در هر صورت هنگام مطالعه ی دوزیستان ( و هم چنین خزندگان ) می بایست محقق در به کار بردن میانگین اندازه گیری ها و صفات دقت نماید ، زیرا همان طور که trentev نشان داده است بسیاری از خصوصیات با گذست سن تغییر می کند . منحنی های توزیع انداره تمام بدن ممکن است گاهی اوقات باعث ایجاد چندین قله (پیک ) شود که گرو ه های جنسی یا سنی را نشان می دهند، اما کاربرد این روش هنوز به طور کامل توسعه نیافته است و پیشرفت ننموده است

تلاشهایی که برای تعیین سن دوزیستان و خزندگان از طریق سائیدن عرض استخوانها انجام گرفته از اهمیت و اطمینان کمتری برخوردار میباشندبا وجود این موضوع نیازمند مطالعه است . بعلاوه بسیاری از دوزیستان و خزندگان ، ولی نه همه آنها در طول زندگی خویش رشد نمی کنند .

مساله وزن دوزیستان در کتابها کمتر موردبحث قرارگرفته ولی جای امیدواری در این زمینه وجود دارد. بیشتر مطالعات تاکسونومیکی روی نمونه های موزه ای صورت می گیرد ، اما رنگ آنها به دلیل ثابت نمودن در الکل یا فرمالین بطور قابل ملاحظه ای بارنگ طبیعی دوزیستان زنده تفاوت دارد . بنابر این تهیه عکسهای رنگی از نمونه های زنده ، مشخص نمودن جنس یا مکان جغرافیایی ، زیستگاه ، روز ، سال و ماه و شرایط آب و هوایی ضروری است ، چراکه تمام عوامل باعث تغییرات زیادی در رنگ مهره داران پست می شوند .

دکتر محمد بلوچ، حاجی قلی کمی

منبع:کویرها و بیابان های ایران